Tetanus is een zeer zeldzame aandoening en wordt gekenmerkt door een tonische kramptoestand van de dwarsgestreepte spieren veroorzaakt door het tetanospasmine, een exotoxine gevormd door de sporen van de bacteria Clostridium tetani. Deze bacterie kan wonden (bijvoorbeeld steekwonden of gebroken tanden) infecteren en groeien in een omgeving zonder zuurstof, zoals gesloten wonden. In deze omgeving wordt een toxine gevormd (tetanospasmine) dat via de zenuwvezels het centraal zenuwstelsel bereikt. Het blokkeert ter hoogte van de presynaptische zenuwuiteinden de vrijstelling van neurotransmittoren. Daardoor worden vooral de remmende neuronen geïnhibeerd.
Door het blokkeren van de synapsen van deze remmende neuronen ontstaan de kenmerkende spierspasmen. Dieren met gegeneraliseerde tetanus lopen heel stijf, hun staart is vaak omhoog gekruld, en kunnen vaak moeilijk comfortabel staan of liggen. Symptomen ter hoogte van het hoofd kunnen bij de gelokaliseerde en gegeneraliseerde vorm ontstaan en bestaan uit protrusie van het derde ooglid, omhooggetrokken oren, het naar achter trekken van de lippen, een verrimpeld voorhoofd en trismus (risus sardonicus). Bij beide honden waren er klinische symptomen zoals gegeneraliseerd spierstijfheid en risus sardonicus.
Talia risus sardonicus
Oscar risus sardonicus
Behandeling
De therapie van tetanus kan kostelijk en tijdrovend zijn, vooral als er complicaties zijn (bijvoorbeeld aspiratie pneumonie). Het is gebaseerd op de toediening van tetanusantitoxine, antibiotica, pijnstilling, spierverslappers, sedatie en wondverzorging, indien aanwezig (bij sommige honden wordt geen wond gevonden). Daarnaast is 'nursing care' cruciaal, zoals het bieden van een donkere, rustige omgeving, zachte en comfortabele bedding, en het monitoren op bradycardie, hyperthermie (ontwikkeling van spiercontracturen), hoesten en koorts.
Eventueel kunnen een urinesonde en een maagsonde nodig zijn. Oscar had een splinter onder één van zijn nagels die een infectie veroorzaakte, wat de waarschijnlijke oorzaak is van de tetanus. Bij Talia is er geen duidelijke laesie gevonden. Beide honden hadden een maagsonde en een urinesonde nodig vanwege de ernst van de klinische symptomen. Beiden kregen de geadviseerde behandeling, waaronder antibiotica, kalmeringsmiddelen en spierverslappers. Dankzij de goede en intensieve zorg hebben geen van de honden complicaties ontwikkeld. Na 2 weken van 24/7 intensieve zorg vertoonden beide honden een duidelijke klinische verbetering en werden ze naar huis ontslagen.
Belangrijke lessen uit deze cases:
- De prevalentie van tetanus bij honden en katten is laag vergeleken met andere huisdieren, maar onbehandelde wonden kunnen geïnfecteerd worden met Clostridium tetani en tetanus kan zich ontwikkelen.
- De diagnose wordt gesteld op basis van het klassieke klinische beeld, soms aangevuld met de aanwezigheid van een geïnfecteerde wond.
- De behandeling is gebaseerd op een multidisciplinaire aanpak, waarbij neurologie, interne geneeskunde en intensieve hospitalisatie zorg betrokken zijn.
- De prognose is over het algemeen goed, vooral als er geen complicaties optreden tijdens de behandeling. De meeste honden worden tussen de eerste en tweede week na de eerste klinische symptomen naar huis gestuurd.
De succesvolle behandeling van deze 2 tetanusgevallen zou niet mogelijk zijn zonder de goede zorgen van alle dierenartsen en dierenartsassistenten van AniCura Plantijn en AniCura Spoedkliniek te Berchem.
